Υπάρχει κάτι συγκλονιστικό στον τρόπο με τον οποίο ξεκινάει το «Αλάτι της γης». Μέσα από φωτογραφίες του ορυχείου της Serra Pelada, από το project «Workers» του Sebastiao Salgado, ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με τη μνημειακή απεικόνιση ενός ζοφερού Πύργου της Βαβέλ, τη δυναμική απόδοση μιας κόλασης βιβλικής. Ό,τι ακολουθεί ξετυλίγεται σα μια οπτική οδύσσεια, μια περιπλάνηση στον περιπετειώδη βίο και στο έργο ενός μεγάλου πλάνητα φωτογράφου, την οποία επιχειρεί ο Wim Wenders με τη συνεπικουρία του γιου του Salgado, Juliano, και κύριο αφηγητή τον ίδιο το δημιουργό. Ένα ταξίδι στο φωτογραφικό κόσμο του Salgado, μια υπνωτική κατάδυση στη συναισθηματική του συνείδηση.
Ο Wenders εφευρίσκει έναν ενδιαφέροντα τρόπο κινηματογράφησης αυτής της αφήγησης, μέσα από την ταυτόχρονη προβολή δημιουργού και έργου. Πίσω από το διάφανο πρόσωπο του καλλιτέχνη αναδύονται οι εικόνες, τονίζοντας το συναισθηματικό βάθος της αναδίφησης αλλά και μια τρισδιάστατη διάσταση, αγαπημένο στοιχείο στον κινηματογράφο του γερμανού σκηνοθέτη τα τελευταία χρόνια. Οι μνήμες και τα συνοδευτικά στοχαστικά σχόλια του Salgado στήνουν έτσι μια συγκινητική ανθρωπογεωγραφία, στην οποία λόγος και εικόνα διαπλέκονται άρρηκτα και συνεπαίρνουν το θεατή. Και είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς αν είναι η αισθητική της φωτογραφίας ή η πραότητα του φωτογράφου που συντείνουν σε αυτή τη μέθεξη.
Με εξαίρεση το εισαγωγικό της μέρος η ταινία ακολουθεί μια καθαρά χρονολογική γραμμή στην αφήγησή της. Βιογραφικές πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια του βραζιλιάνου φωτογράφου στην οικογενειακή φάρμα, η εγκατάσταση στο Παρίσι, οι σπουδές και ο γάμος, η οικογένεια. Ο αθόρυβος αλλά καταλυτικός ρόλος της γυναίκας του στην εξέλιξη και σταδιοδρομία του. Είναι ωστόσο το ίδιο το φωτογραφικό έργο που μιλάει για το ανήσυχο πνεύμα του καλλιτέχνη και για τη βαθιά ανθρωπιστική του ματιά. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του θα αποτυπώσουν, πέρα από αυτόχθονες φυλές, κάποια από τα δραματικότερα γεγονότα του πλανήτη τα τελευταία σαράντα χρόνια. Λιμούς, φτώχεια, πολέμους, εκτοπισμούς πληθυσμών, περιβαλλοντικές καταστροφές, γενοκτονίες. Με την κατατρεγμένη ανθρώπινη ύπαρξη πάντα στο επίκεντρο, περιβεβλημένη με μια εκθαμβωτική ομορφιά και αξιοπρέπεια. Μια προκλητική σχεδόν αντίφαση που συνοδεύει τα περισσότερα έργα του. Όταν ωστόσο στον πόλεμο της Ρουάντα, ο φακός του Salgado θα εστιάσει κατευθείαν στην «καρδιά του σκότους» το μέγεθος της φρίκης που αναδύεται θα τον οδηγήσει σε μια βαθιά υπαρξιακή κρίση, μια αποστροφή προς το ανθρώπινο γένος. Η «Έξοδος», το τελευταίο του μεγάλο project, θα έρθει να σηματοδοτήσει μια καθαρά οικολογική στροφή , τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Μια στροφή απόλυτα σύμφωνη με την ευαισθησία και το σεβασμό προς το σύμπαν που χαρακτηρίζουν το έργο του. Παράλληλα συνιστά και μια επανεύρεση της χαμένης του πίστης προς την ανθρωπότητα.
Απέναντι στο έργο του μεγάλου φωτογράφου ο Wenders-φωτογράφος και ο ίδιος- στέκεται με διακριτικότητα, με ευλάβεια και δέος. Τον παρακολουθεί από μικρή απόσταση, καταγράφει με την κάμερα κάποιες κινήσεις του, σποραδικά σχολιάζει. Δεν υπεισέρχεται σε τεχνικές λεπτομέρειες. Επιχειρεί όμως κάτι πιο ουσιαστικό. Παίζοντας με το ασπρόμαυρο των φωτογραφιών και το έγχρωμο της πραγματικότητας, με το φως και το σκοτάδι, τις σιωπές και το λόγο, φωτίζει με το δικό του τρόπο το έργο και τον καλλιτέχνη. Στην ουσία η διορατική ματιά του γερμανού σκηνοθέτη συναντάει το διεισδυτικό και ευαίσθητο μάτι του βραζιλιάνου φωτογράφου. Ο Wenders βλέπει απέναντί του κάποιον που του μοιάζει. Γι αυτό και οι ρόλοι συχνά ταυτίζονται ή αντιστρέφονται. Ο Salgado, φωτογράφος και φωτογραφιζόμενος, εντός ή εκτός φωτογραφικού πεδίου, σκηνοθετεί ως ένα βαθμό τον εαυτό του. Με την ίδια σεμνότητα, ενσυναίσθηση και δραματικότητα που χαρακτηρίζουν στο σύνολο το φωτογραφικό του έργου.
της Καλλιόπης Πουτούρογλου [ popy@cinephilia.gr]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ο/η είπε...