1. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Εικονικός κόσμος, πραγματικές συμπεριφορές
Εισαγωγικό σημείωμα
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο των Ν. Christakis & J. Fowler «Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας». Ένα βιβλίο στο οποίο, κατά το σχόλιο του Καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις Ed Diener, «οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τα πρωτοποριακά ευρήματά τους σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα για να κατανοήσουν όχι μόνο τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τον κόσμο μας».
Κείμενο
[…] Επί χιλιάδες χρόνια, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις χτίζονταν αποκλειστικά και μόνο πάνω στην άμεση, τη διαπροσωπική επικοινωνία. Αλλά αυτό το άλλαξε η τεχνολογία, με την εφεύρεση τρόπων μετάδοσης των πληροφοριών (καμπάνες εκκλησιών, σήματα καπνού, βιβλία, τηλεβόες, ραδιόφωνο, τηλεόραση) και τρόπων εξ αποστάσεως επικοινωνίας από άτομο σε άτομο (γράμματα, τηλεγραφήματα, τηλεφωνήματα). Σήμερα, εκτός από την εντυπωσιακή προοπτική της κατοίκησης εικονικών κόσμων, καταπιανόμαστε και με άλλους τρόπους επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, που ήδη θεωρούνται καινοτόμοι, αν και στην πραγματικότητα είναι άκρως εντυπωσιακοί: στέλνουμε σύντομα μηνύματα από το κινητό τηλέφωνο και το Twitter, χρησιμοποιούμε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τις υπηρεσίες παρουσίας και μηνυμάτων, γράφουμε σε ιστολόγια, ψάχνουμε στο Google, βλέπουμε βίντεο στο YouTube και δημιουργούμε επαφές στο Facebook, κάνοντας χρήση τεχνολογιών που δεν υπήρχαν πριν λίγα χρόνια. Εντούτοις ορισμένα πράγματα δεν τα αλλάζει η τεχνολογία.
Η εφεύρεση κάθε νέας μεθόδου επικοινωνίας έχει συνεισφέρει σε έναν προβληματισμό που αναπτύσσεται εδώ και αιώνες σχετικά με το πώς η τεχνολογία επηρεάζει την κοινότητα. Οι απαισιόδοξοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι οι νέοι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμώσουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι, κάνοντάς τους να απομακρυνθούν από ένα ολόκληρο φάσμα προσωπικών αλληλεπιδράσεων με τους άλλους, που, σε παλαιότερες εποχές, ήταν ένα αναγκαίο και φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους τεχνολογίες απλώς αυξάνουν, επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι.
Στην περίπτωση του Διαδικτύου, συγκεκριμένα, οι υπέρμαχοί του έχουν υποστηρίξει ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο Διαδίκτυο δεν περιορίζονται από τη γεωγραφία και, ενδεχομένως, από ορισμένους δυσάρεστους παράγοντες σχετιζόμενους με τη ντροπαλότητα ή τις διακρίσεις. Επιπλέον, έχουν τονίσει το όφελος που προέρχεται από το είδος των ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να οργανωθούν στον πραγματικό κόσμο. Αντί να έχουμε προσωπικούς δεσμούς με μικρό αριθμό ανθρώπων, έχουμε πιο χαλαρούς δεσμούς με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους. Αντί απλώς να γνωρίζουμε τους φίλους μας, ίσως και τους φίλους των φίλων μας, μπορούμε να κοιτάξουμε πέρα από τον κοινωνικό μας ορίζοντα και να δούμε ακόμη και σχηματικές απεικονίσεις της θέσης που κατέχουμε σε ένα ευρύ, παγκόσμιο κοινωνικό δίκτυο.
Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες –είτε πρόκειται για διαδικτυακά παιχνίδια πολλαπλών παικτών, όπως το «World of Warcraft» ή το «Second Life», είτε για ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook ή το MySpace, είτε για ιστοσελίδες πληροφοριών όπως το YouTube, η Wikipedia ή το eBay, είτε για ιστοσελίδες δημιουργίας νέων σχέσεων, όπως το Match.com ή το eHarmony– απλώς κάνουν πραγματικότητα την αρχέγονη προδιάθεσή μας να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους, ακόμη και αν αυτό γίνεται με ηλεκτρόνια που ταξιδεύουν στον κυβερνοχώρο παρά με τον παραδοσιακό τρόπο συζήτησης. Μολονότι τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα μπορεί να είναι αφηρημένα, μεγάλα, πολύπλοκα και υπερμοντέρνα, αντικατοπτρίζουν επίσης παγκόσμιες και θεμελιώδεις ανθρώπινες τάσεις που αναδύθηκαν στο προϊστορικό παρελθόν μας, όταν λέγαμε ιστορίες ο ένας στον άλλον καθισμένοι γύρω από τη φωτιά στην αφρικανική σαβάνα. Ακόμη και οι εκπληκτικές καινοτομίες στην τεχνολογία της επικοινωνίας, όπως ο έντυπος Τύπος, το τηλέφωνο και το Διαδίκτυο, δεν μας απομακρύνουν από αυτό το παρελθόν, αλλά μας φέρνουν πιο κοντά του.
Christakis, N. & Fowler, J. (2010). Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας. Μτφ. Δ. Ξυγαλατά και Ν. Ρουμπέκα. Αθήνα: Κάτοπτρο.
2. ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
Τα κοινωνικά δίκτυα θρέφουν τον ναρκισσισμό των χρηστών
Στο κείμενο που ακολουθεί ο Ψυχίατρος Χ. Λιάπης διερευνά την πιθανή συσχέτιση των αυτοφωτογραφιών (selfies) με τον ναρκισσισμό, δηλαδή τον υπερβολικό θαυμασμό του εαυτού μας.
Και το σχετικό κριτήριο αξιολόγησης
https://www.icloud.com/pages/0ou8mf7Z5pk9Uvn7VZJUTrCBg#narkissismos%5Fdiktya
«Φρένο» στη ρητορική μίσους ή «χειρόφρενο» στην ελευθερία της έκφρασης; Κριτήριο αξιολόγησης
Το κείμενο θίγει το θέμα της δημοσίευσης προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο και της διασφάλισης της ιδιωτικότητας.
Ο κύριος σκοπός αυτής της ενότητας είναι να συμβάλει στον προβληματισμό σχετικά με ένα φαινόμενο που οι νέοι και οι νέες γνωρίζουν καλά: τη χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ). Το διαδίκτυο και τα ΜΚΔ έχουν φέρει «επανάσταση» στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, συνεργαζόμαστε και κάνουμε συναλλαγές, εξαλείφοντας εμπόδια απόστασης, πληροφόρησης και κόστους. Παράλληλα, οι δυνατότητες αυτές δημιούργησαν νέα δεδομένα για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται και δημοσιοποιείται η γνώμη των πολιτών για μια σειρά από σημαντικά ζητήματα, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια διοίκηση μπορεί να γίνει πιο «διαυγής».
Οι δυνατότητες και ιδίως η αμεσότητα του διαδικτύου και των ΜΚΔ, πέρα από τα αδιαμφισβήτητα οφέλη που δημιούργησαν, επηρεάζουν ή και «απειλούν» με πολλούς τρόπους την καθημερινότητά μας, τις ανθρώπινες σχέσεις, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή. Στην ενότητα αυτή θα έχουμε τη δυνατότητα να προβληματιστούμε για φαινόμενα όπως η υπερβολική χρήση του διαδικτύου, η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των πληροφοριών που διακινούνται, ο σεβασμός στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, ο σεβασμός στα πνευματικά δικαιώματα, ο διαδικτυακός εκφοβισμός, ο επιφανειακός χαρακτήρας των «επαφών», η ψηφιακή δεοντολογία και η έκφραση απόψεων, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η ηλεκτρονική συμμετοχή, τα ηλεκτρονικά ψηφίσματα των πολιτών, οι μηχανισμοί διαφάνειας της δημόσιας διοίκησης.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Μελετήστε τα κείμενα που ακολουθούν και συζητήστε πόσο πιθανό θεωρείτε οι χρήστες των ΜΚΔ να αλλάξουν την πρακτική τους στο διαδίκτυο, μετά από την αποκάλυψη της παραβίασης της χρήσης των προσωπικών δεδομένων εκατομμυρίων χρηστών από εταιρίες μέσω του Facebook. Αρκεί η προστασία της ιδιωτικότητάς μας να είναι μέριμνα του κράτους και του νομοθετικού πλαισίου; Εσείς τι θα κάνετε για να προστατευτείτε;
Τον Απρίλιο του 2018 (ανα)δημοσιεύθηκε από το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων άρθρο με τίτλο «Τα προσωπικά στοιχεία 87 εκατ. χρηστών του Facebook κατέληξαν στην Cambridge Analytica»:
Το Facebook ανακοίνωσε ότι η εταιρεία πολιτικών συμβούλων Cambridge Analytica ενδέχεται να είχε αποκτήσει πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα 87 εκατομμυρίων χρηστών και όχι μόνο 50 εκατομμυρίων, όπως ήταν η προηγούμενη εκτίμηση. «Συνολικά, πιστεύουμε ότι οι προσωπικές πληροφορίες έως και 87 εκατομμυρίων χρηστών _ οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται στις Η.Π.Α. _ αποκτήθηκαν αθέμιτα από την Cambridge Analytica»,ανέφερε η εταιρεία του Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Την πληροφορία αυτή έδωσε στη δημοσιότητα ο επικεφαλής του τεχνολογικού τομέα του Facebook Μάικ Σρέπφερ, σε μια ανάρτησή του που αφορούσε τις ενέργειες στις οποίες προβαίνει η εταιρεία προκειμένου να περιορίσει την πρόσβαση τρίτων στα προσωπικά δεδομένων των χρηστών του Facebook. Τον περασμένο μήνα, το Facebook παραδέχτηκε ότι τα προσωπικά στοιχεία «εκατομμυρίων» χρηστών κατέληξαν στα χέρια της Cambridge Analytica, μιας εταιρείας που _ μεταξύ άλλων _ είχε εργαστεί και στην προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ για τις εκλογές του 2016.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (2018). Ανακτήθηκε 05-04-201 από http://www.amna.gr/home/article/245756/ Ta-prosopika-stoicheia-87-ekat-christon-touFacebook-katelixan-stin-Cambridge-Analytica
΄
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: Έκφραση γνώμης μέσω των ΜΚΔ και ηλεκτρονική συμμετοχή στα κοινά
Συζητήστε στην τάξη τρόπους με τους οποίους το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν την ευκαιρία διατύπωσης της γνώμης μας για διάφορες πτυχές του συλλογικού βίου (ζητήματα πολιτικής, ψηφίσματα για θέματα περιβάλλοντος, θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, θέματα προστασίας των ζώων, θέματα κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών).
Έχετε επηρεαστεί από όσα δημοσιεύονται σε τέτοιου είδους πλατφόρμες και, αν ναι, με ποιους τρόπους; Με αφορμή και το πληροφοριακό κείμενο που ακολουθεί, μπορείτε να εντοπίσετε πρακτικές για την έκφραση γνώμης μέσω των ΜΚΔ ή για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων;
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Οι ψευδείς ειδήσεις είναι 70% πιθανότερο να εξαπλωθούν μέσω του Twitter από ό,τι οι αληθινές ειδήσεις, σύμφωνα με μία νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, τη μεγαλύτερη του είδους της μέχρι σήμερα, που επιβεβαιώνει τη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να παραπληροφορούν. Επιπλέον, οι ψευδείς ειδήσεις βρίσκουν εύκολα μεγαλύτερο ακροατήριο. Ενώ η αλήθεια σπάνια διαχέεται σε περισσότερους από 1.000 χρήστες, το κορυφαίο 1% των ψευδών ειδήσεων συνήθως εξαπλώνεται σε 1.000 έως 100.000 ανθρώπους. Μία αληθινή είδηση χρειάζεται περίπου εξαπλάσιο χρόνο για να φθάσει σε 1.500 ανθρώπους, σε σχέση με τον χρόνο που μία ψευδής είδηση φθάνει στον ίδιο αριθμό ανθρώπων.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science» συνέκριναν τη διάχυση της αληθούς και της ψευδούς πληροφόρησης μέσω διασποράς (retweeting) των μηνυμάτων στο Twitter μεταξύ 2006-2017. Διαπιστώθηκε ότι οι ψευδείς ειδήσεις και γενικότερα οι ψευδείς πληροφορίες όχι μόνο εμφανίζουν συνεχή αύξηση στο Twitter, αλλά, επίσης, διασπείρονται πολύ πιο μακριά, πιο γρήγορα, πιο βαθιά και πιο πλατιά από ό,τι η αλήθεια και αυτό αφορά όλες τις κατηγορίες πληροφόρησης. Μία βασική ψυχολογική αιτία γι' αυτό είναι ότι οι ψευδείς ειδήσεις έχουν μία πρωτοτυπία και οι άνθρωποι αρέσκονται να μοιράζονται με άλλους ασυνήθιστα πράγματα, χωρίς να πολυνοιάζονται πόσο αληθινά είναι. Οι ψευδείς ειδήσεις, σύμφωνα με τους ερευνητές, θεωρείται ότι είναι πιο πρωτότυπες, πράγμα που τις ευνοεί. Επίσης, έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση, ενισχύοντας τα αισθήματα φόβου, αηδίας, έκπληξης κ.ά., ενώ οι αληθινές ειδήσεις είναι συνήθως πιο αναμενόμενες και «βαρετές». Κατά τους ερευνητές, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι χρήστες έλκουν καλύτερα την προσοχή των άλλων όταν είναι οι πρώτοι που προβάλλουν «πρωτότυπες» ειδήσεις. Οι ψευδείς ειδήσεις με τη μεγαλύτερη και ταχύτερη εξάπλωση είναι αυτές με πολιτικό περιεχόμενο, με ρυθμό τριπλάσιο σε σχέση με τα άλλα είδη ψευδών ειδήσεων που αφορούν π.χ. την οικονομία, την τρομοκρατία, την επιστήμη τεχνολογία, τον καλλιτεχνικό κόσμο ή τις φυσικές καταστροφές. [...]
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (2018). Ανακτήθηκε 04-04-2018 από http://www.amna.gr/home/article/237509/ Oi-pseudeis-eidiseis-taxideuoun-polu-pio-grigora-kai-se-perissoterous-anthropous-apo-o-ti-oi- ithines
http://ebooks.edu.gr/modules/document/file.php/DSGL-B142/
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media)
Κοινωνικά δίκτυα, συν και πλην
ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ
Τιτιβίσματα στη Σκοτεινή Πλευρά του Διαδικτύου
Έρευνα του Μεσογειακού Ινστιτούτου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR)
https://thepressproject.gr/titibismata-sti-skoteini-pleura-tou-diadiktuou/
Η κοινωνική δικτύωση είναι «ασθένεια», λένε Βρετανοί βουλευτές
Η φιλία και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Παραπληροφόρηση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ναρκισσισμός
Έξι σημειώσεις για την Ελευθερία του Λόγου
Η ιστορία του #MeToo: Από τον Γουαϊνστάιν στην Ελλάδα
ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)
Φιλία και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης/ Διαδίκτυο
Σ’ αυτόν τον τύπο καθεστώτος αποφασίζει η πλειοψηφία για την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί στα κοινά· όμως η πλειοψηφία δεν είναι αναγκαστικά φωτισμένη: ο καθένας έχει τις έγνοιες του, ούτε γνωρίζει σε βάθος τις κοινές υποθέσεις, οι οποίες είναι εξάλλου αρκετά περίπλοκες. Ακούει λοιπόν ευχαρίστως τις συμβουλές των πιο αρμοδίων. Δε θεωρεί αναγκαστικά αρμόδιους όσους κατέχουν μια ανώτερη γνώση, αλλά όσους ξέρουν να του μιλάνε με τρόπο θελκτικό, τους καλούς ρήτορες, τους σοφιστές. Η δημοκρατία απειλείται μονίμως από τη δημαγωγία, ο καλός ομιλητής μπορεί να κερδίσει την αποδοχή (και την ψήφο) της πλειοψηφίας, εις βάρος ενός συμβούλου πιο λογικού αλλά λιγότερο εύγλωττου.
Σ’ αυτόν τον τύπο καθεστώτος αποφασίζει η πλειοψηφία για την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί στα κοινά· όμως η πλειοψηφία δεν είναι αναγκαστικά φωτισμένη: ο καθένας έχει τις έγνοιες του, ούτε γνωρίζει σε βάθος τις κοινές υποθέσεις, οι οποίες είναι εξάλλου αρκετά περίπλοκες. Ακούει λοιπόν ευχαρίστως τις συμβουλές των πιο αρμοδίων. Δε θεωρεί αναγκαστικά αρμόδιους όσους κατέχουν μια ανώτερη γνώση, αλλά όσους ξέρουν να του μιλάνε με τρόπο θελκτικό, τους καλούς ρήτορες, τους σοφιστές. Η δημοκρατία απειλείται μονίμως από τη δημαγωγία, ο καλός ομιλητής μπορεί να κερδίσει την αποδοχή (και την ψήφο) της πλειοψηφίας, εις βάρος ενός συμβούλου πιο λογικού αλλά λιγότερο εύγλωττου. 
