ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 7η Ενότητα: Ένας στοργικός ηγέτης

Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου 2024

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 7η Ενότητα: Ένας στοργικός ηγέτης

A. Κείμενο:

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος
►http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b07xm.htm

Δραστηριότητες και ασκήσεις της Κωνσταντίνας Σάιτ:
Βρες στο κείμενο τα ρήματα
Βρες στο κείμενο τα υποκείμενα των ρημάτων
Βρες στο κείμενο τα απαρέμφατα και το υποκείμενό τους
Βρες στο κείμενο τις μετοχές και το είδος τους

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

πράττω [= κάνω, κατορθώνω, επιτελώ]
θ. πρα(γ)- [στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: πράττοιεν]
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/269/1972,6744/

*πράττω* [= κάνω, κατορθώνω, επιτελώ] θ. πρα(γ)- [στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: πράττοιεν]
	Αρχαία Ελληνική	Αρχαία / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
	ὁ πρακτήρ [= αυτός που κάνει κάτι] πραγματώδης [= κοπιώδης]	ἡ πρᾶξις(-η) τὸ πρᾶγμα πραγματεύομαι [= (α.ε.) ασχολούμαι με κάτι, (ν.ε.) εξετάζω κάτι σε βάθος] πραγματικός ὁ πραγματευτής [= έμπορος, εμπορικός αντιπρόσωπος] ἡ πραγματεία τὰ πεπραγμένα τὸ πρακτόρειον (-είο) [= (α.ε.) το γραφείο και το αξίωμα του φοροεισπράκτορα, (ν.ε.) επαγγελματικό γραφείο εξυπηρέτησης] ὁ πράκτωρ [= (α.ε.) συλλέκτης φόρων, (ν.ε.) πρόσωπο που φέρνει σε πέρας υποθέσεις άλλων] πρακτικός	πραγματικότητα πράγματι πραγμάτωση πραγμάτευση πραματευτής [= γυρολόγος] πραμάτεια [= το εμπόρευμα του πραματευτή]
	ἀντιπράττω, [= εναντιώνομαι] ἡ εὐπραξία [= η καλή συμπεριφορά] ἀπρακτῶ [=αδρανώ] ἀπράγμων κοινοπραγῶ [= κάνω κάτι από κοινού με κάποιον] ἡ κοινοπραγία πολυπραγμονῶ [= ασχολούμαι με πολλά πράγματα]	διαπράττω ἡ διάπραξις (-η) εἰσπράττω ἡ εἴσπραξις (-η) συμπράττω ἡ σύμπραξις (-η) ἡ δυσπραγία [= (α.ε.) η κακή τύχη, (ν.ε.) έλλειψη άνεσης στο βιοτικό επίπεδο] ἡ ἀπραξία [=η αδράνεια] ἄπρακτος πολυπράγμων πολυπραγμοσύνη εἰσπράκτωρ (-ορας) ἔμπρακτος διαπραγματεύομαι	πραγματογνώμονας, [= πρόσωπο με ειδικές επιστημονικές ή τεχνικές γνώσεις που καλείται να γνωμοδοτήσει για ένα θέμα] πραγματοποιώ πραγματοποίηση διαπραγμάτευση κοινοπραξία πραξικόπημα εχθροπραξ

Β2. Ετυμολογικά

Β2. Ετυμολογικά

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή – ουσιαστικό

Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας ως δεύτερο συνθετικό τα εξής ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας: κίνδυνος, βασιλεύς, πατρίς, νόμος.

Κλιτή λέξη ως δεύτερο συνθετικό μπορεί να είναι:

ουσιαστικό	επίθετο	ρήμα
ἀμφιθέατρον	ἀνίσχυρος	προσφέρω
[ἀμφί + θέατρον]	[ἀ- + ἰσχυρός]	[πρός + φέρω]

Όταν το β΄ συνθετικό είναι ουσιαστικό, η σύνθετη λέξη που παράγεται μπορεί να είναι και αυτή ουσιαστικό (π.χ. ἡμίθεος) ή επίθετο (π.χ. ἄπολις). Στη σύνθετη λέξη το β΄ συνθετικό άλλοτε παραμένει αμετάβλητο και άλλοτε μετασχηματίζεται. Ειδικότερα:

	ουσιαστικό	→	το β΄ συνθετικό παραμένει αμετάβλητο, π.χ. ὁδοι-πόρος (ὁδός + πόρος), κατα-δίκη
σύνθετη λέξη
			το β΄ συνθετικό παραμένει αμετάβλητο, π.χ. ἄ-πολις, εὐ-δαίμων, μονο-δάκτυλος
	επίθετο			ή
	επίθετο			επιθέτου β΄ κλίσης γ΄ κλίσης σε -(ι)ος π.χ. ἀσώματ-ος (σῶμα), ἐπουράν-ιος (οὐρανός), ὁμοπάτρ-ιος (πατήρ)
			το β΄ συνθετικό παίρνει τη μορφή:
				επιθέτου γ΄ κλίσης σε -ης ή -ων π.χ. εὐγεν-ής (γένος), ὁμοεθν-ής (ἔθνος), ἀκτήμ-ων (κτῆμα)

Γ. Γραμματική

Η ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ε.φ. δεν θα διδαχθεί.

1. Ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ενεργητικής φωνής

α. Σχηματισμός και κλίση ευκτικής ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρημάτων ε.φ.
Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος

λύ-οιμι λύ-σοιμι λύσ-αιμι

λύ-οις λύ-σοις λύσ-αις, λύσ-ειας

λύ-οι λύ-σοι λύσ-αι, λύσ-ειεν

λύ-οιμεν λύ-σοιμεν λύσ-αιμεν

λύ-οιτε λύ-σοιτε λύσ-αιτε

λύ-οιεν λύ-σοιεν λύσ-αιεν, λύσ-ειαν

β. Σημασίες και χρήσεις της ευκτικής

Σε κύριες προτάσεις η ευκτική μπορεί να εκφράζει:

ευχή (ευχετική ευκτική). Μεταφράζεται: «μακάρι να…». Συνήθως προηγούνται τα μόρια εἴθε, ὡς, εἰ γάρ για έμφαση.
π.χ. Εἴθε σύ φίλος ἡμῖν γένοιο. (= Μακάρι να γινόσουν φίλος μας!)
το δυνατό στο παρόν ή στο μέλλον (δυνητική ευκτική). Συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν και μεταφράζεται: «θα ήταν δυνατόν να…», «θα μπορούσα να…».
π.χ. Ἔχοις ἄν με διδάξαι τί ἐστι νόμος; (= Θα ήταν δυνατόν / Θα μπορούσες να με διδάξεις τι είναι νόμος;)
Πολλάς ἄν εὕροις μηχανάς. (= Θα ήταν δυνατόν / Θα μπορούσεςνα βρεις πολλά τεχνάσματα.)

Σε δευτερεύουσες προτάσεις η ευκτική μπορεί να είναι:

ευκτική του πλαγίου λόγου, η οποία συνήθως αντικαθιστά άλλες εγκλίσεις, όταν στον πλάγιο λόγο η δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου.
π.χ. Ἐγίγνωσκε ὅτι σύ λέγοις τἀληθῆ.
επαναληπτική ευκτική, που δηλώνει επανάληψη και μεταφράζεται: «κάθε φορά που… » (κυρίως σε υποθετικές, χρονικές και αναφορικές προτάσεις).
π.χ. Τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον. (= Όποτε / Κάθε φορά που έπιαναν κάποιον από τους εχθρούς,τον εκτελούσαν.)
δυνητική ευκτική, που εκφράζει, όπως και στις κύριες προτάσεις, το δυνατό στο παρόν ή στο μέλλον.
π.χ. Νῆες ὑμῖν πάρεισιν, ὥστε ἐξαίφνης ἄν ἐπιπέσοιτε. (= Έχετε πλοία, και θα ήταν δυνατόν / θα μπορούσατε αιφνιδιαστικά να κάνετε επίθεση.)

2. Αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ (= ο οποίος, η οποία, το οποίο)

Ενικός αριθμός

	αρσ.	θηλ.	ουδ.
ον.	ὃς	ἣ	ὃ
γεν.	οὗ	ἧς	οὗ
δοτ.	ᾧ	ᾗ	ᾧ
αιτ.	ὃν	ἣν	ὃ
Πληθυντικός αριθμός
	αρσ.	θηλ.	ουδ.
ον.	oἳ	αἱ	ἃ
γεν.	ὧν	ὧν	ὧν
δοτ.	οἷς	αἷς	οἷς
αιτ.	οὓς	ἃς	ἃ

Παρατηρήσεις

Δεν πρέπει να συγχέεται η αναφορική αντωνυμία με τους ομόηχους τύπους του οριστικού άρθρου (ἥ ≠ ἡ, οἵ ≠ οἱ, αἵ ≠ αἱ)· οι τύποι της αναφορικής αντωνυμίας παίρνουν τόνο.
Όλες οι αναφορικές αντωνυμίες παίρνουν δασεία.
Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνεται και η αναφορική αντωνυμία ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ. Απλώς, στο τέλος κάθε τύπου προστίθεται το μόριο -περχωρίς να επηρεάζεται ο τονισμός.

3. Αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ τι

Η αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ τι σχηματίζεται από την αναφορική ὃς και την αόριστη τίς. Κλίνεται και στα δύο μέρη της και τονίζεται πάντοτε το α΄ συνθετικό με τον τόνο που παίρνει και η απλή αναφορική αντωνυμία.

Ενικός αριθμός
	αρσ.	θηλ.	ουδ.
ον.	ὅστις	ἥτις	ὅ,τι
γεν.	οὗτινος και ὅτου	ἧστινος	οὗτινος και ὅτου
δοτ.	ᾧτινι και ὅτῳ	ᾗτινι	ᾧτινι και ὅτῳ
αιτ.	ὅντινα	ἥντινα	ὅ,τι
Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἵτινες	αἵτινες	ἅτινα ή ἅττα
γεν.	ὧντινων	ὧντινων	ὧντινων
δοτ.	οἷστισι(ν)	αἷστισι(ν)	οἷστισι(ν)
αιτ.	οὕστινας	ἅστινας	ἅτινα ή ἅττα