ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Ενότητα 6η: Η ευθύνη για την παιδεία των νέων

Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b06xm.htm

Ερωτήσεις κατανόησης από το βιβλίο του καθηγητή

- Για ποιο θέμα γίνεται η συζήτηση;

-Τι ρωτά ο Σωκράτης το Μέλητο;

- Γιατί τον κατηγορεί ο Μέλητος;

- Με ποια επιχειρήματα στηρίζει ο Σωκράτης την άποψη του;

 

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

πείθω  θ. πειθ-, πιθ-, ποιθ-  [στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους: πέπεικας, πείθεσθαι, πείθονται]

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/300/2087,7396/

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ:

http://arxaiabgymnasiou.blogspot.com/2012/11/6.html

ΑΣΚΗΣΕΙΣ Σχολικού βιβλίου

• Να συμπληρώσετε τα κενά με την καταλληλότερη από τις παρακάτω λέξεις, αφού τη μεταφέρετε στον σωστό τύπο
• Να κατατάξετε τις ομόρριζες του ρ. πείθω λέξεις στην κατάλληλη κατηγορία
• Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα τα αντώνυμα των λέξεων

https://wordwall.net/play/58518/359/371

Γ. Γραμματική

1. Επίθετα γ΄ κλίσης

Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τύπους των τριτόκλιτων επιθέτων εὐσεβὴς και σώφρων. Τα επίθετα που λήγουν σε -ης -ης -ες και -ων, -ων, -ον είναι δικατάληκτα, δηλ. έχουν την ίδια κατάληξη στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:

α. Δικατάληκτα σιγμόληκτα σε -ης, -ης, -ες

1. Επίθετα γ΄ κλίσης

α. Δικατάληκτα σιγμόληκτα σε -ης, -ης, -ες

	ενικός αριθμός			πληθυντικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
ονομ.	εὐσεβής		εὐσεβές	εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ες)		εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α)
γεν.	εὐσεβοῦς (< εὐσεβέσ-ος)		εὐσεβοῦς (< εὐσεβέσ-ος)	εὐσεβῶν (< εύσεβέσ-ων)		εὐσεβῶν (< εύσεβέσ-ων)
δοτ.	εὐσεβεῖ (< εὐσεβέσ-ι)		εὐσεβεῖ (< εὐσεβέσ-ι)	εὐσεβέσι (< εύσεβέσ-σι)		εὐσεβέσι (< εύσεβέσ-σι)
αιτ.	εὐσεβῆ (< εὐσεβέσ-α)		εὐσεβές	εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ας)		εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α)
κλητ.	εὐσεβές		εὐσεβές	εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ες)		εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α)

Παρατηρήσεις

1. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το θέμα των επιθέτων αυτών ληγει σε -εσ-. Στην ονομαστική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού το -ε- τρέπεται σε -η-. Στις υπόλοιπες πτώσεις αποβάλλεται το -σ- και επέρχονται συναιρέσεις (ε+ο > ου, ε+ι > ει, ε+α > η, ε+ε > ει). Η αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού και θηλυκού γένους σχηματίζεται κατ’ αναλογία με την ονομαστική πληθυντικού σε -εις αντί -ης.
2. Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες που δεν τονίζονται στη λήγουσα και είναι υπερδισύλλαβα, όπως το συνήθης, ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική ενικού του αρσενικού και θηλυκού γένους και στις τρεις όμοιες πτώσεις ενικού του ουδετέρου (σύνηθες). Επίσης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα (συνήθων).

ΑΣΚΗΣΗ:

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/2askiseis/cklisi-epitheta-dikatalikta.htm

III. Σιγμόληκτα δικατάληκτα (αρσ. και θηλ. σε -ης, ουδ. σε -ες)

                                                  (θ. ἀληθεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	ἀληθὴς	τὸ	ἀληθὲς	οἱ αἱ	ἀληθεῖς	τὰ	ἀληθῆ
γεν.	τοῦ τῆς	ἀληθοῦς	τοῦ	ἀληθοῦς	τῶν	ἀληθῶν	τῶν	ἀληθῶν
δοτ.	τῷ τῇ	ἀληθεῖ	τῷ	ἀληθεῖ	τοῖς ταῖς	ἀληθέσι	τοῖς	ἀληθέσι
αιτ.	τὸν τὴν	ἀληθῆ	τὸ	ἀληθὲς	τοὺς τὰς	ἀληθεῖς	τὰ	ἀληθῆ
κλ.	(ὦ)	ἀληθὲς	(ὦ)	ἀληθὲς	(ὦ)	ἀληθεῖς	(ὦ)	ἀληθῆ

(θ. πληρεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	πλήρης	τὸ	πλῆρες	οἱ αἱ	πλήρεις	τὰ	πλήρη
γεν.	τοῦ τῆς	πλήρους	τοῦ	πλήρους	τῶν	πλήρων	τῶν	πλήρων
δοτ.	τῷ τῇ	πλήρει	τῷ	πλήρει	τοῖς ταῖς	πλήρεσι	τοῖς	πλήρεσι
αιτ.	τὸν τὴν	πλήρη	τὸ	πλῆρες	τοὺς τὰς	πλήρεις	τὰ	πλήρη
κλ.	(ὦ)	πλῆρες	(ὦ)	πλῆρες	(ὦ)	πλήρεις	(ὦ)	πλήρη

(θ. συνηθεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	συνήθης	τὸ	σύνηθες	οἱ αἱ	συνήθεις	τὰ	συνήθη
γεν.	τοῦ τῆς	συνήθους	τοῦ	συνήθους	τῶν	συνήθων	τῶν	συνήθων
δοτ.	τῷ τῇ	συνήθει	τῷ	συνήθει	τοῖς ταῖς	συνήθεσι	τοῖς	συνήθεσι
αιτ.	τὸν τὴν	συνήθη	τὸ	σύνηθες	τοὺς τὰς	συνήθεις	τὰ	συνήθη
κλ.	(ὦ)	σύνηθες	(ὦ)	σύνηθες	(ὦ)	συνήθεις	(ὦ)	συνήθη

Κατά το ἀληθὴς κλίνονται πολλά οξύτονα: ἀγενής, ἀκριβής, ἀσεβής, ἀσθενής, ἀμελής, ἀτυχής, δυστυχής, ἐπιμελής, εὐγενής, εὐσεβής, εὐτυχής, σαφής, ψευδής κ.ά.

Κατά το πλήρης κλίνονται επίθετα: σε -ήρης: ὁ, ἡ μονήρης, τὸ μονῆρες· ὁ, ἡ ξιφήρης, τὸ ξιφῆρες· ὁ, ἡ ποδήρης, τὸ ποδῆρες κ.ά. —  σε -ώδης: ὁ, ἡ δυσώδης, τὸ δυσῶδες· ὁ, ἡ εὐώδης, τό εὐῶδες — σε -ώλης: ὁ, ἡ ἐξώλης, τὸ ἐξῶλες (= εντελώς χαμένος)· ὁ, ἡ προώλης, τὸ προῶλες (= από πριν χαμένος, άξιος να χαθεί πριν από την ώρα του)· ὁ, ἡ πανώλης, τὸ πανῶλες (= εντελώς χαμένος· και με ενεργ. σημ.: αυτός που καταστρέφει τα πάντα) κ.ά.

Κατά το συνήθης κλίνονται επίθετα: σε -ήθης: ὁ, ἡ εὐήθης, τὸ εὔηθες (= αγαθός, απλοϊκός, ανόητος)· ὁ, ἡ χρηστοήθης, τὸ χρηστόηθες κ.ά. —  σε -έθης: ὁ, ἡ εὐμεγέθης, τό εὐμέγεθες· ὁ, ἡ παμμεγέθης, τὸ παμμέγεθες κ.ά. — σε -άντης: ὁ, ἡ ἀνάντης, τὸ ἄναντες (= ανηφορικός)· ὁ, ἡ κατάντης, τό κάταντες (= κατηφορικός)· ὁ, ἡ προσάντης, τὸ πρόσαντες (= ανηφορικός, απόκρημνος) κ.ά. Επίσης τα επίθετα ὁ, ἡ αὐθάδης, τὸ αὔθαδες· ὁ, ἡ αὐτάρκης, τὸ αὔταρκες κ.ά.

Πηγή: 

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2340/Grammatiki-Archaias-Ellinikis_Gymnasiou-Lykeiou_html-apli/index_02_10.html

  

β. Δικατάληκτα ενρινόληκτα σε -ων, -ων, -ον

	ενικός αριθμός			πληθυντικός αριθμός
	αρσ. - θηλ.		ουδέτερο	αρσ. - θηλ.		ουδέτερο
ονομ.	σώφρων		σῶφρον	σώφρονες		σώφρονα
γεν.		σώφρονος			σωφρόνων
δοτ.		σώφρονι			σώφροσι
αιτ.	σώφρονα		σῶφρον	σώφρονας		σώφρονα
κλητ.		σῶφρον		σώφρονες		σώφρονα

Παρατηρήσεις

1. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το θέμα των επιθέτων αυτών λήγει σε -ον-. Στην ονομαστική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού το -ο- τρέπεται σε -ω-.
2. Τα υπερδισύλλαβα σύνθετα επίθετα σε -ων, -ων, -ον ανεβάζουν τον τόνο τους στις πτώσεις που λήγουν σε -ον, όχι όμως πέρα από τη λήγουσα του α΄ συνθετικού (εὔδαιμον, αλλά μεγαλόφρον).

(θ. εὐδαιμον-)

Ενικός αριθμός

ον.	ὁ	ἡ	εὐδαίμων	τὸ	εὔδαιμον
γεν.	τοῦ	τῆς	εὐδαίμον-ος	τοῦ	εὐδαίμον-ος
δοτ.	τῷ	τῇ	εὐδαίμον-ι	τῷ	εὐδαίμον-ι
αιτ.	τὸν	τὴν	εὐδαίμον-α	τὸ	εὔδαιμον
κλ.	(ὦ)		εὔδαιμον	(ὦ)	εὔδαιμον
Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	αἱ	εὐδαίμον-ες	τὰ	εὐδαίμον-α
γεν.	τῶν		εὐδαιμόν-ων	τῶν	εὐδαιμόν-ων
δοτ.	τοῖς	ταῖς	εὐδαίμο-σι	τοῖς	εὐδαίμο-σι
αιτ.	τοὺς	τὰς	εὐδαίμον-ας	τὰ	εὐδαίμον-α
κλ.	(ὦ)		εὐδαίμον-ες	(ὦ)	εὐδαίμον-α

2. Ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί

Η ερωτηματική αντωνυμία τίς, τί είναι δικατάληκτη με τρία γένη και κλίνεται κατά την γ΄ κλίση:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.
ον.	τίς	τί	τίνες	τίνα
γεν.	τίνος ή τοῦ	τίνος ή τοῦ	τίνων	τίνων
δοτ.	τίνι ή τῷ	τίνι ή τῷ	τίσι(ν)	τίσι(ν)
αιτ.	τίνα	τί	τίνας	τίνα

3. Αόριστη αντωνυμία τὶς, τὶς, τί

η αντωνυμία τίς, τὶ είναι δικατάληκτη με τρία γένη και κλίνεται κατά την γ΄ κλίση:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.
ον.	τὶς	τὶ	τινὲς	τινὰ ή ἄττα
γεν.	τινὸς ή του	τινὸς ή του	τινῶν	τινῶν
δοτ.	τινὶ ή τῳ	τινὶ ή τῳ	τισὶ(ν)	τισὶ(ν)
αιτ.	τινὰ	τὶ	τινὰς	τινὰ ή ἄττα

Θεωρία ενότητας - Ασκήσεις
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b06xm.htm