Α. Κείμενο
Ερωτήσεις
- Ποιοι αξίζουν, σύμφωνα με το κείμενο, να θεωρούνται πραγματικά ευδαίμονες και γιατί;
- Για ποιους λόγους οι νεκροί πολεμιστές της πόλης θεωρούνται άξιοι ιδιαίτερων τιμών;
- οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν: Να σχολιάσετε τη χρήση του σχήματος της αντίθεσης στο απόσπασμα.
- Σε ποιες περιπτώσεις και με ποιες εκδηλώσεις τιμώνται στις μέρες μας όσοι θυσιάζονται για την πατρίδα; Ποιες ομοιότητες και διαφορές διακρίνετε σε σχέση με όσα αναφέρονται στο κείμενο;
Μνημείο του άγνωστου στρατιώτη (Ελλάδα)
Δημόσιες ταφές:
Β. Λεξιλογικά – Ετυμολογικά
1. Γραμματική
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
Στην πρώτη περίοδο του κειμένου της Ενότητας συναντάμε τους παρακάτω τύπους υπερθετικού βαθμού επιθέτων:εὐδαιμονεστάτους, μεγίστων, καλλίστων και κάλλιστον.
- Όπως και στη ν.ε., οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων είναι: ο θετικός, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός.
- Οι δύο τελευταίοι βαθμοί αποτελούν τα παραθετικά των επιθέτων και επιρρημάτων. Ο σχηματισμός τους είναι μονολεκτικός και περιφραστικός:
Ι. Παραθετικά επιθέτων
Α. Ομαλά παραθετικά
- Η επιλογή μεταξύ -ο- και -ω- για τις καταλήξεις των παραθετικών των δευτερόκλιτων επιθέτων εξαρτάται από το εάν η παραλήγουσα του επιθέτου στο θετικό βαθμό είναι μακρά ή βραχεία. Συγκεκριμένα:
Εάν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι μακρά (π.χ. ξηρός), στα παραθετικά του επιθέτου χρησιμοποιείται -ο- (ξηρότερος,ξηρότατος).
Εάν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι βραχεία (π.χ. σοφός), στα παραθετικά του επιθέτου χρησιμοποιείται -ω- (σοφώτερος,σοφώτατος).
Ειδική περίπτωση αποτελεί η «θέσει μακρά» παραλήγουσα. Ως θέσει μακρά λογίζεται οποιαδήποτε συλλαβή –ανεξαρτήτως του φωνήεντος που περιέχει– εφόσον ακολουθείται από δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή από διπλό σύμφωνο (π.χ. σεμνός, σεμνότερος,σεμνότατος).
- Προκειμένου να σχηματίσουμε τα παραθετικά ενός επιθέτου που στην παραλήγουσα του θετικού βαθμού παρουσιάζει δίχρονο φωνήεν (α,ι, υ), πρέπει να γνωρίζουμε ποια δευτερόκλιτα επίθετα έχουν το φωνήεν της παραλήγουσας μακρό και ποια βραχύ.
Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό τα επίθετα:
- ἀνιαρός, ἰσχυρός, ψιλός, φλύαρος, πρᾶος και λιτός, π.χ. ἀνιαρότερος, ἀνιαρότατος.
- που είναι σύνθετα με β΄ συνθετικό τα ουσιαστικά λύπη, κίνδυνος, ψυχή, θυμός, τιμή, νίκη και κῦρος, π.χ. εὐψυχότερος,εὐψυχότατος.
Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ τα επίθετα που λήγουν σε:
-ιος, -ικος, -ιμος, -ινος, π.χ. δόκιμος → δοκιμώτερος, δοκιμώτατος.
-ακος, -αλος, -αμος, -ανος, -ατος, π.χ. δυνατός → δυνατώτερος, δυνατώτατος.
-αρος, -υρος, -χος, π.χ. ἥσυχος → ἡσυχώτερος, ἡσυχώτατος.
- Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τα πλέον εύχρηστα επίθετα που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά:
| θετικός | συγκριτικός | υπερθετικός |
|---|
| ἀγαθός | ὁ, ἡ ἀμείνων, τὸ ἄμεινον | ἄριστος, -η, -ον |
| ὁ, ἡ βελτίων, τὸ βέλτιον | βέλτιστος, -η, -ον |
| ὁ, ἡ κρείττων, τὸ κρεῖττον | κράτιστος, -η, -ον |
| ὁ, ἡ λῲων, τὸ λῷον | λῷστος, -η, -ον |
| κακός | ὁ, ἡ κακίων, τὸ κάκιον | κάκιστος, -η, -ον |
| ὁ, ἡ χείρων, τὸ χεῖρον | χείριστος, -η, -ον |
| καλός | ὁ, ἡ καλλίων, τὸ κάλλιον | κάλλιστος, -η, -ον |
| μέγας | ὁ, ἡ μείζων, τὸ μεῖζον | μέγιστος, -η, -ον |
| μικρός | ὁ, ἡ ἐλάττων, τὸ ἔλαττον | ἐλάχιστος, -η, -ον |
| ὀλίγος | ὁ, ἡ μείων, τὸ μεῖον | ὀλίγιστος, -η, -ον |
| πολύς | ὁ, ἡ πλείων, τὸ πλέον | πλεῖστος, -η, -ον |
- Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά κλίνεται όπως το δικατάληκτο τριτόκλιτο επίθετο ὁ/ἡ σώφρων,τὸ σῶφρον.
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός |
|---|
| αρσενικό - θηλυκό | ουδέτερο | αρσενικό - θηλυκό | ουδέτερο |
|---|
| ονομ. | ὁ/ἡ βελτίων | τὸ βέλτιον | οἱ/αἱ βελτίονες, βελτίους | τὰ βελτίονα, βελτίω |
|---|
| γεν. | τοῦ/τῆς βελτίονος | τοῦ βελτίονος | τῶν βελτιόνων | τῶν βελτιόνων |
|---|
| δοτ. | τῷ/τῇ βελτίονι | τῷ βελτίονι | τοῖς/ταῖς βελτίοσι | τοῖς βελτίοσι |
|---|
| αιτ. | τόν/τὴν βελτίονα, βελτίω | τὸ βέλτιον | τούς/τὰς βελτίονας, βελτίους | τὰ βελτίονα, βελτίω |
|---|
| κλητ. | (ὦ) βέλτιον | (ὦ) βέλτιον | (ὦ) βελτίονες, βελτίους | (ὦ) βελτίονα, βελτίω |
|---|
Γ. Περιφραστικοί τύποι παραθετικών
Όλα τα επίθετα (και τα επιρρήματα) μπορούν να σχηματίσουν και περιφραστικά παραθετικά ως εξής:
Συγκριτικός: μᾶλλον + θετικός βαθμός επιθέτου
Υπερθετικός: μάλιστα + θετικός βαθμός επιθέτου
π.χ. εὐδαίμων, μᾶλλον εὐδαίμων, μάλιστα εὐδαίμων
Δ. Επίθετα που δε σχηματίζουν παραθετικά
Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν: ύλη (π.χ.
λίθινος), τόπο (π.χ.
θαλάσσιος), χρόνο (π.χ.
ἐνιαύσιος = ετήσιος), μέτρο (π.χ.
πηχυαῖος), συγγένεια ή καταγωγή (π.χ.
πατρικός), μόνιμη κατάσταση (π.χ.
θνητός,
ἀθάνατος).
Β. Ανώμαλα
- Τα πιο εύχρηστα ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων είναι τα εξής:
| θετικός | συγκριτικός | υπερθετικός |
|---|
| εὖ | ἄμεινον, βέλτιον, κρεῖττον | ἄριστα, βέλτιστα, κράτιστα |
| κακῶς | χεῖρον, κάκιον | χείριστα, κάκιστα |
| καλῶς | κάλλιον | κάλλιστα |
| μάλα | μᾶλλον | μάλιστα |
| ὀλίγον | μεῖον, ἔλαττον, ἧττον | ὀλίγιστα, ἐλάχιστα, ἥκιστα |
| πολύ | πλέον | πλεῖστον, πλεῖστα |
Γ2. Σύνταξη
Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί – Χρήσεις των πλάγιων πτώσεων
Στην προηγούμενη τάξη διδαχθήκατε γενικά τα είδη των επιρρηματικών προσδιορισμών και τους εμπρόθετους επιρρηματικούς προσδιορισμούς.
- Ποιες μετοχές του κειμένου της Ενότητας έχουν επιρρηματική σημασία;
- Στην ακόλουθη φράση να εντοπίσετε το επίρρημα και να βρείτε τι δηλώνει: οὕτω τὸν βίον ἐτελεύτησαν.
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε:
- τη δοτική δημοσίᾳ, που δηλώνει την επιρρηματική σχέση του τρόπου και προσδιορίζει το ρήμα θάπτονται,
- τη δοτική ταῖς τιμαῖς, που δηλώνει την επιρρηματική σχέση του τρόπου και προσδιορίζει το απαρέμφατο τιμᾶσθαι, και
- τη γενική τοῦ θανάτου, που δηλώνει την επιρρηματική σχέση της αιτίας και προσδιορίζει το ρήμα μακαρίζω.
Μερικές από τις πιο συνηθισμένες επιρρηματικές χρήσεις των πλάγιων πτώσεων είναι οι ακόλουθες:
| τόπος | | γεν.: | Αὐτοῦ (= εκεί) ἐκοιμήθη. |
| δοτ.: | Οἱ Ἀθηναῖοι μόνοι Μαραθῶνι ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας προυκινδύνευσαν. |
| αιτ.: | Πορεύεται τριάκοντα σταδίους. |
| χρόνος | γεν.: | Ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη. |
| δοτ.: | Τῇ ὑστεραίᾳ τῆς μάχης ἀφίκοντο (= έφτασαν την επομένη της μάχης). |
| αιτ.: | Ἐκεῖ ἔμειναν ἡμέρας τρεῖς. |
| αιτία | γεν.: | Ζηλῶ σε τοῦ πλούτου. |
| δοτ.: | Οἱ γεραίτεροι ταῖς τῶν νέων τιμαῖς ἀγάλλονται. |
| αιτ.: | Τί ταῦτα μ' ἀνιᾷς οὐδὲν ὠφελουμένη; (= γιατί με στενοχωρείς...) |
| αναφορά | γεν.: | Τί δὲ ἵππων οἴει; |
| Εἰπὲ δέ μοι πατρός. |
| δοτ.: | Γνώμῃ τῶν ἄλλων προέχομεν (= υπερέχουμε από τους άλλους στην κρίση). |
| αιτ.: | Διαφέρομεν ἀλλήλων τὴν φύσιν. |
| ποσό | γεν.: | Ὁ ἀγρὸς ἑβδομήκοντα μνῶν ἐπράθη (= πουλήθηκε). |
| δοτ.: | Πολλῷ κρεῖττόν ἐστιν ἐμφανὴς φίλος ἢ χρυσὸς ἀφανής. |
| αιτ.: | Ἐγκρατὲς δὲ τῆς πόλεως τὰ πολλὰ τὸ πλῆθός ἐστιν. |
| τρόπος | δοτ.: | Δημοσίᾳ τοῦ θηρᾶν ἐπιμέλονται. |
| αιτ.: | Τοῦτον τὸν τρόπον σύμμαχοι ἀλλήλοις ἐγένοντο. |
Ασκήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ο/η είπε...