«Και πρώτα απ' όλα τι εννοούμε λέγοντας παιδεία; Την πληροφορία, την τεχνική, το δίπλωμα εξειδίκευσης που εξασφαλίζει γάμο, αυτοκίνητο κι ακίνητο, με πληρωμή την πλήρη υποταγή του εξασφαλισθέντος ή την πνευματική και ψυχική διάπλαση ενός ελεύθερου ανθρώπου, με τεχνική αναθεώρησης κι ονειρικής δομής, με αγωνία απελευθέρωσης και με διαθέσεις μιας ιπτάμενης φυγής προς τ' άστρα;
Αυτή τη δεύτερη παιδεία την αποκρύπτουν και δεν την δίνουν δωρεάν, γιατί δεν συντηρεί και δεν υπηρετεί συστήματα. Αντίθετα τα ελέγχει, τα αναθεωρεί και τα αποδυναμώνει»…
Μάνος Χατζιδάκις
Το γνωστό Σύμπαν...
A ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο δορυφόρος της NASA, Advanced Land Imager, αποτύπωσε την πρόσφατη έκρηξη του ηφαιστείου της Αίτνας. Το ηφαίστειο, όπως δηλώνουν οι επιστήμονες, «σιγόβραζε» επί δέκα μήνες και στη συνέχεια εκτονώθηκε με τρεις διαδοχικές εκρήξεις σε διάρκεια 36 ωρών. Η δραστηριότητα του ηφαιστείου στο νησί της Σικελίας ξεκίνησε στις 02:00 (τοπική ώρα) τα ξημερώματα της προηγούμενης Τρίτης και ολοκληρώθηκε μια ώρα αργότερα περίπου.
H κεντρική έκρηξη πραγματοποιήθηκε από τον νοτιοανατολικό κρατήρα. Η ροή λάβας οδηγήθηκε μακριά από τις κατοικημένες περιοχές και οι ιταλικές αρχές δεν εξέδωσαν έκτακτη προειδοποίηση προς τους κατοίκους. Η Αίτνα είναι το μοναδικό ενεργό ηφαίστειο της Ευρώπης. Πηγή: tvxs
Ο Ήλιος και το άρμα του σε κρατήρα του 435 π.Χ.
Από το Βρετανικό μουσείο, Λονδίνο.
Από το Βρετανικό μουσείο, Λονδίνο.
Η δομή του Ήλιου
 |       |
Β ΟΡΙΣΜΟΣ
Μαθαίνω ότι:
- Με τον ορισμό προσπαθούμε να προσδιορίσουμε μια λέξη-έννοια διακρίνοντάς την από όλες τις άλλες.
- Η απόδοση του ορισμού μιας έννοιας είναι ιδιαίτερα απαιτητική εργασία αλλά πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη για τη γραπτή και προφορική μας επικοινωνία.
- Για την απόδοση ενός απλού ορισμού ξεκινάμε από την έννοια που θα ορίσουμε (την οριστέα έννοια), μεταβαίνουμε σε μια γενικότερη κατηγορία στην οποία εντάσσεται η έννοια (η λέξη αυτή λέγεται γένος) και καταλήγουμε στην παρουσίαση των στοιχείων που διαφοροποιούν την έννοια που ορίζουμε από όλες τις άλλες που ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Εντοπίζουμε δηλαδή τη διαφορά που διακρίνει την έννοιά μας από όλες τις υπόλοιπες. Ας δούμε μαζί ένα παράδειγμα:Οριστέα έννοιαΓένοςΕιδοποιός διαφοράμικροσκόπιο (είναι)το όργανοπου μεγεθύνει αντικείμενα πολύ μικρά για να τα δει το ανθρώπινο μάτι
- Κείμενο 4 Τι είναι τα ηφαίστεια;Εκτός από τους παραπάνω σύντομους ορισμούς υπάρχουν και οι πιο αναλυτικοί. Πιο συγκεκριμένα, αρχίζουμε με ένα σύντομο ορισμό της έννοιας και στη συνέχεια αναπτύσσουμε χωριστά καθένα από τα χαρακτηριστικά της έννοιας.
«Ηφαίστεια ονομάζουμε τους σχηματισμούς του εδάφους που δημιουργούνται όταν το μάγμα –δηλαδή το διάπυρο υλικό που βρίσκεται μέσα στη Γη– βγει στην επιφάνεια με τη μορφή της λάβας σχηματίζοντας συνήθως κωνικής μορφής ψηλά ή χαμηλά βουνά».
Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2003
«Το ηλεκτρόνιο είναι ένα σωματίδιο πολύ μικρότερο και ελαφρύτερο, 2.000 φορές περίπου, από το μικρότερο γνωστό άτομο, το άτομο του υδρογόνου».
Φυσική Β΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2003
«Διαφωτισμός είναι το πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 17ου και κατά τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη για τη βελτίωση του ανθρώπου και την ανάπλαση της κοινωνίας».
Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2003
«Τα Απομνημονεύματα είναι ιστορική διήγηση ή έκθεση γεγονότων που ο συγγραφέας τους τα έζησε ως αυτόπτης μάρτυρας ή πήρε ο ίδιος μέρος σ' αυτά».
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2003
Κείμενο
|
Οριστέα έννοια
|
Γένος
|
Ειδοποιός διαφορά
|
4
| |||
5
| |||
6
| |||
7
|
ΓΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Στην προηγούμενη ενότητα μάθαμε τι είναι το επιχείρημα και μιλήσαμε για την αξία της επιχειρηματολογίας στην παρουσίαση των απόψεων μας. Σ' αυτή την ενότητα θα καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να παρουσιάζουμε με επιχειρήματα και με λογική σειρά τις σκέψεις μας σ' όλα τα υπόλοιπα μαθήματα του σχολείου.
Η Σελήνη, κατά την περιφορά της γύρω από τη Γη, βρίσκεται ορισμένες φορές σε ευθεία γραμμή ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο. Τότε η σκιά της Σελήνης σχηματίζεται επάνω στη Γη. Γύρω από τη σκοτεινή περιοχή της σκιάς της Σελήνης σχηματίζεται και μια άλλη μεγαλύτερων διαστάσεων, αμυδρά φωτιζόμενη περιοχή. Είναι η περιοχή της παρασκιάς. Η παρασκιά σχηματίζεται, γιατί φτάνει φως μόνο από ορισμένα σημεία του Ηλίου. Όσοι βρίσκονται στην περιοχή της σκιάς της Σελήνης δε βλέπουν τον Ήλιο· λέμε ότι παρατηρούν μια ολική έκλειψη Ηλίου. Όσοι όμως βρίσκονται στην περιοχή της παρασκιάς βλέπουν ένα μόνο τμήμα του ηλιακού δίσκου. Παρατηρούν μια μερική έκλειψη Ηλίου.
Φυσική Β΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2003
Ολική έκλειψη Ηλίου: Στη σκιά της Σελήνης
ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
ο πετροπαιχνιδιάτορας
από την άκρη των ακρών
κατηφοράει στο Ταίναρο
φωτιά 'ναι το πιγούνι του
Χρυσάφι το πιρούνι του
Οδυσσέας Ελύτης, Ο ήλιος ο ηλιάτορας,
Ο θεός Ήλιος προστατεύει τον Τουταγχαμών και τη βασίλισσα του
περ. «ΓΕΩ»,εφημ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 27/05/2000
Δ ΧΡΗΣΗ ΛΕΞΙΚΩΝ
| ο ήλιος (ΟΥΣ.) 1. ουράνιο σώμα που φωτίζει και ζεσταίνει τη γη Ξύπνησε πολύ πρωί για να απολαύσει την ανατολή του ήλιου. 2. το φως του ήλιου, καθώς και το μέρος που φωτίζει και ζεσταίνει ο ήλιος Μ' έκαψε ο ήλιος. Κάθισε στον ήλιο για να μαυρίσει. 3. κίτρινο λουλούδι που μοιάζει στο σχήμα με τον ήλιο και γυρίζει προς αυτόν Από τους σπόρους του ήλιου βγαίνει το ηλιέλαιο. | ΣΥΝΩΝ.: ηλιοτρόπιο, ηλίανθος ΣΥΓΓ.: ηλιακός, ηλίαση, ήλιο, λιακάδα, λιάζω, λιαστός, λιακωτό ΣΥΝΘ.: ηλιοβασίλεμα, ηλιοθεραπεία, ηλιόφως, ηλιοτρόπιο, ηλίανθος, ηλιόσπορος, ηλιόλουστος, ηλιοστάσιο, ευήλιος, ανήλιος, ηλιοκαμένος, ηλιοφάνεια, λιόγερμα, λιοπύρι, λιόφωτο, ανήλιαγος ΠΡΟΣΟΧΗ: η λέξη ήλιος δεν έχει πληθυντικό αριθμό στην πρώτη και στη δεύτερη σημασία. |
Άννα Βακαλοπούλου και Άννα Iορδανίδου, Το λεξικό του δημοτικού, εκδ. Πατάκη, 1998
Μαθαίνω για τα είδη λεξικών
Το λεξικό που είδαμε στο κείμενο 12 είναι ένα ερμηνευτικό λεξικό ελληνικής γλώσσας για μικρά παιδιά και οι πληροφορίες που δίνει είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες των συγκεκριμένων χρηστών. Έτσι, έχουμε χρήστες:
| • με μητρική γλώσσα τα ελληνικά | ☞ το λεξικό περιλαμβάνει μόνο ελληνική γλώσσα |
| • που είναι μικρής ηλικίας | ☞ το λεξικό χρησιμοποιεί απλή και κατανοητή γλώσσα |
| • που θέλουν να καταλάβουν τι σημαίνει μια λέξη | ☞ το λεξικό επεξηγεί τις σημασίες με ορισμούς, συνώνυμα, αντίθετα, παραδείγματα ... |
| • που θέλουν να δουν πώς γράφεται μια λέξη | ☞ το λεξικό δίνει την ορθογραφία των λέξεων |
| Υπάρχουν διάφορα είδη λεξικών, που διαφέρουν ως προς τις γλώσσες που καλύπτουν, την οργάνωση του περιεχομένου τους, τις πληροφορίες που δίνουν για κάθε λέξη κτλ. Τι πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς σε ένα λεξικό; Ανάλογα με το είδος του λεξικού, μπορεί κανείς να αναζητήσει διάφορες πληροφορίες για κάποια λέξη, όπως:
|
Διαθεματική εργασία
 |
Ο «Ηλιακός Δίσκος»που απεικονίζει
το ηλιακό ημερολόγιο των Αζτέκων περ. «ΓΕΩ», εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 27/05/2000 |
- Μετά τη σύντομη περιήγηση (είτε μέσα από κείμενα είτε μέσα από ψηφιακό υλικό) στο μαγικό κόσμο του διαστήματος, αποφασίσατε ως τάξη να οργανώσετε μια έκθεση με θέμα: «Ο μαγικός κόσμος του Σύμπαντος ως πηγή έμπνευσης για τον ανθρώπινο πολιτισμό».
Χωρισμένοι σε ομάδες:
- Συλλέξτε ποικίλο υλικό (κείμενα, φωτογραφικό υλικό κτλ.) για το πώς «έβλεπαν» το Σύμπαν οι λαοί κατά την αρχαιότητα (Αρχαίοι Έλληνες, Ανατολικοί λαοί κτλ.)
- Συγκεντρώστε ποικίλο υλικό για τη σχέση του πολιτισμού της εποχής μας με το Διάστημα (λογοτεχνικά κείμενα επιστημονικής φαντασίας, κινηματογραφικό υλικό κτλ.).
- Οργανώστε μια επίσκεψη στο Πλανητάριο ή στο Εθνικό Αστεροσκοπείο με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών της τάξης και τις πληροφορίες που θα αντλήσετε από τους παρακάτω δικτυακούς τόπους.
- Χωριστείτε σε ομάδες. Σε συνεργασία με καθηγητές σας διάφορων ειδικοτήτων επιλέξτε ένα κεφάλαιο από το σχετικό σχολικό βιβλίο. • Εντοπίστε τους επιστημονικούς όρους που περιέχονται σε αυτό το κεφάλαιο και καταγράψτε τους. • Στη συνέχεια, δημιουργήστε ένα μικρό λεξικό με τους ορισμούς αυτών των όρων. Ως πηγές μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ίδιο το βιβλίο σας, λεξικά, έντυπα ή ηλεκτρονικά, και το διαδίκτυο.
Χρήσιμες ηλεκτρονικές διευθύνσεις
http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=6 (το Πλανητάριο του Ευγενίδειου Ιδρύματος)
http://www.astro.noa.gr (το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών)
http://www.astronomy.com (διεθνής δικτυακός τόπος για θέματα αστρονομίας)
http://www.astro.noa.gr (το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών)
http://www.astronomy.com (διεθνής δικτυακός τόπος για θέματα αστρονομίας)
Ελληνικά και δίγλωσσα λεξικά και γλωσσάρια στο διαδίκτυο (ενδεικτικός κατάλογος)
http://www.komvos.edu.gr/dictionaries/Dictionaries.htm (τα διαδικτυακά λεξικά του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας)
http://www.glossa.com/trans/glossary/ glossaries.htm
http://www.kypros.org/cgi-bin/lexicon - Κύπρος Νετ
http://www.komvos.edu.gr/dictionaries/Dictionaries.htm (τα διαδικτυακά λεξικά του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας)
http://www.glossa.com/trans/glossary/ glossaries.htm
http://www.kypros.org/cgi-bin/lexicon - Κύπρος Νετ
- Προσπαθήστε να δώσετε τον ορισμό στην έννοια:
Οριστέα έννοια
|
Γένος
|
Ειδοποιός διαφορά
|
διαστημόπλοιο
|
- Τα επιχειρήματα στη Φυσική, τα Μαθηματικά, την Ιστορία και τα άλλα μαθήματα οργανώνονται με
…………………… σειρά.
- Τι είδους λεξικό θα αναζητήσετε, όταν χρειάζεστε να βρείτε:
• την ορθογραφία μιας λέξης → …………………………….
• τη σημασία ορισμένων λέξεων → ………………………..
• την ετυμολογία ενός ρήματος → ………………………….
• τη μετάφραση μιας ξένης λέξης → ……………………….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ο/η είπε...