Fake news, λαϊκισμός και μετα-αλήθεια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο με τεράστιες διαστάσεις που μπορεί να επηρεάσει εκλογικά αποτελέσματα, να προκαλέσει βίαιες αναταραχές, να οδηγήσει στην έξαρση μολυσματικών ασθενειών, ακόμη και να προκαλέσει θανάτους. Πως προκύπτουν όλα τα ανωτέρω και το κυριότερο, πως μπορούν να καταπολεμηθούν;
Με την εκλογή του Προέδρου Ντ. Τραμπ, το Facebook δέχτηκε σφοδρή κριτική διότι επέτρεψε τη διείσδυση και τη διάδοση fake news μέσα από τη πλατφόρμα του, που ενδεχομένως επηρέασαν το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με μια έρευνα του Stanford, το 41% των fake news που κυκλοφόρησαν τον μήνα των εκλογών, διανεμήθηκαν μέσω κοινωνικών δικτύων. Το Facebook αναγκάστηκε να παραδεχτεί πως 126 εκατομμύρια Αμερικανοί, δηλαδή το 41% του πληθυσμού των ΗΠΑ, είδαν αναρτήσεις που είχαν «φυτευτεί» από την Internet Research Agency, έναν οργανισμό με έδρα την Αγία Πετρούπολη. Δεδομένου πως το τελικό αποτέλεσμα κρίθηκε από μόλις 115.000 ψήφους, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η υπέρ του Τραμπ ρωσική εμπλοκή, είχε καταλυτική σημασία.
Ερχόμενοι στην Ευρώπη, το Brexit και το δημοψήφισμα στη Καταλονία, είναι τα δυο κλασικότερα παραδείγματα του πως τα fake news, επηρέασαν τη κοινή γνώμη. Σύμφωνα με τον ερευνητικό δημοσιογράφο Jon Danzig, γίνεται όλο και πιο προφανές πως οι μεγαλύτερες βρετανικές εφημερίδες, βοήθησαν στην επιλογή του Brexit, δημοσιεύοντας εμπρηστικούς και παραπλανητικούς τίτλους εναντίον της ΕΕ, της μετανάστευσης, της οικονομικής πολιτικής κτλ.
Η Internet Research Agency, κατηγορήθηκε για ανάλογη εμπλοκή στο Brexit, όπως έπραξε και στις αμερικανικές εκλογές του 2016.
Την ίδια στιγμή, το στρατόπεδο των υποστηρικτών του Brexit, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει fake news, για να επηρεάσει τους ψηφοφόρους. Η παρακάτω αφίσα καλεί τους πολίτες να ψηφίσουν υπέρ του Brexit, διότι αν δεν το κάνουν, 76 εκατομμύρια Τούρκοι θα γίνουν μέλη της ΕΕ (και θα καταλήξουν στη Βρετανία). Μόνο που η Τουρκία δεν έχει τη παραμικρή πιθανότητα να γίνει μέλος, τουλάχιστον για πολλά ακόμη χρόνια.
Τα fake news χρησιμοποιήθηκαν και στη Καταλονία. Σύμφωνα με την El Pais, τα ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο πρακτορεία όπως το Sputnik, η Pravda και το Russia Today, επιδόθηκαν σε έναν αγώνα διασποράς ειδήσεων που σκοπό είχαν να προκαλέσουν μισαλλοδοξία. Το Politico και η Washington Post, αναφέρουν πως τα ίδια πρακτορεία και χιλιάδες bots, διένειμαν και αναπαρήγαγαν ψευδείς ειδήσεις για τον ίδιο σκοπό. Αξίζει να σημειωθεί πως ο ισπανόφωνος λογαριασμός του RT στο Twitter, έχει 2,74 εκατομμύρια ακόλουθους, και αυτός του Facebook, 5,1 εκατομμύρια followers. Οι συγκεκριμένοι λογαριασμοί, προέβαλαν σε τακτική βάση ειδήσεις και μηνύματα που είχαν σκοπό να σπείρουν μίσος και αμφιβολίες.
Άρνηση της επιστήμης
Αν και ζούμε σε μια εποχή που η ερευνητική δραστηριότητα και οι νέες ανακαλύψεις είναι χωρίς προηγούμενο και παρά το γεγονός πως ο μέσος άνθρωπος έχει πρόσβαση σε αυτές περισσότερο από κάθε άλλη φορά, εξακολουθούν να υπάρχουν θύλακες «αντίστασης», δηλαδή άνθρωποι που αμφισβητούν ακόμη και τα αυτονόητα.
Οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής παραμένουν σταθερά προσηλωμένοι στις απόψεις τους, παρά τους τόνους των αποδεικτικών στοιχείων. Κάθε σύνδεση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού έχει διαψευστεί μέσα από εκατοντάδες μελέτες, αλλά κάποιοι εξακολουθούν να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους με αποτέλεσμα την επανεμφάνιση επιδημιών και τη πρόκληση θανάτων.
Οι αιτίες αυτής της εμμονής εξηγούνται μέσω του backfire effect, δηλαδή του ενδεχόμενου να οδηγηθεί κάποιος σε μεγαλύτερη εμμονή στα (λανθασμένα) πιστεύω του όταν επιχειρήσουμε να τα αντικρούσουμε με δεδομένα και απτές αποδείξεις, και τη γνωσιακή παραφωνία, δηλαδή την εμμονή να επιμένουμε τη «λογική μας» για να εντυπωσιάσουμε τους γύρω μας, να διατηρήσουμε την «ηθική μας οντότητα» και να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή μας.
Πως αντιμετωπίζουμε τα fake news;
Τα fake news είναι custom made ανά περίπτωση για να εξαπατούν τους αναγνώστες. Έχοντας αυτό κατά νου, δεν υπάρχει κάποιος χρυσός κανόνας για να μπορεί κάποιος να τα ξεχωρίζει εύκολα από τις πραγματικές ειδήσεις. Υπάρχουν όμως κάποιες συμβουλές και κάποια εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν.
Αντίστροφη αναζήτηση εικόνας. Εάν το άρθρο περιέχει μια εικόνα, μπορούμε να την αναζητήσουμε μέσω του εργαλείου αντίστροφης αναζήτησης της Google και να δούμε που αλλού έχει δημοσιευτεί, ακόμη και να βρούμε την αρχική πηγή της. Το Tin Eye είναι ακόμη ένα εργαλείο αναζήτησης εικόνων.
Μετάφραση. Εάν το κείμενο που διαβάζουμε είναι κακομεταφρασμένο ή αυτόματα μεταφρασμένο μέσω Google Translate, κάτι δεν πάει καλά. Σε αυτή τη περίπτωση, απομονώνουμε λέξεις κλειδιά από το κείμενο καθώς και ονόματα και τοποθεσίες και κάνουμε αναζήτηση μέσω Google. Με αυτό το τρόπο θα βρούμε την αρχική πηγή που μπορεί να είναι κάποια αναξιόπιστη σελίδα.
Ορθογραφία και συντακτικό. Οι hoaxers συχνά κάνουν ορθογραφικά και συντακτικά λάθη ακόμη και αν γράφουν στη γλώσσα τους. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να μας υποψιάσει.
Ονόματα. Άρθρα που δεν φέρουν υπογραφή ή άρθρα που επικαλούνται «ανώνυμες πηγές» θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με δυσπιστία. Ο καθένας μπορεί να γράψει και να ισχυριστεί οτιδήποτε στο διαδίκτυο, ειδικά εάν είναι ανώνυμος. Οι «ανώνυμες πηγές» θα πρέπει επίσης να μας υποψιάζουν, ειδικά όταν τις επικαλούνται ιστοσελίδες με χαμηλή αξιοπιστία.
Τοποθεσία και ημερομηνία. Εάν το άρθρο δεν διευκρινίζει τη τοποθεσία και τη ημερομηνία του γεγονότος που περιγράφει, κάτι δεν πάει καλά. Μια αναζήτηση του τίτλου ή μέρους του περιεχομένου μέσω Google, μπορεί να μας αποκαλύψει εάν πρόκειται για νέα ή ανακυκλωμένη είδηση.
Καθόλου στοιχεία. Υπάρχουν περιπτώσεις που είναι αδύνατο να διαψεύσουμε ένα δημοσίευμα, επειδή πολύ απλά τα στοιχεία που περιέχει, είναι ελάχιστα έως ανύπαρκτα. Εάν δεν μπορούμε να κάνουμε διασταύρωση από τρίτες αξιόπιστες πηγές, θα πρέπει να θεωρήσουμε τον ισχυρισμό ως ανεπιβεβαίωτο ή αναπόδεικτο.
Πηγές. Εάν το άρθρο που διαβάζουμε διατυπώνει επιθετικούς ισχυρισμούς, χωρίς να παραθέτει αξιόπιστες πηγές με ενεργά λινκ για να μπορεί ο αναγνώστης να επιβεβαιώσει τη πληροφορία, τότε δεν θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν.
Σελίδες που κάνουν fact-checking. Υπάρχουν πολλές σελίδες στο διαδίκτυο που καταρρίπτουν fake news, όπως τα Ellinika Hoaxes, Snopes, Politifact, Hoax-Slayer, Metabunk και πολλές άλλες.
Εργαλεία. Υπάρχει μια σειρά εργαλείων που μπορεί να μας βοηθήσουν στην αναζήτηση της αλήθειας. Για παράδειγμα το Website of Trust, βαθμολογεί ιστοσελίδες μέσα από κριτικές των χρηστών. Κάτι ανάλογο κάνει και το BS Detector. To Decodex, είναι ένα εργαλείο της Le Monde, που καταγράφει ιστοσελίδες με χαμηλή αξιοπιστία.
Άλλα εργαλεία, περιλαμβάνουν το Fotoforensics για ανάλυση φωτογραφιών και το WolframAlpha, ένα εργαλείο που μας επιτρέπει να ελέγξουμε τι συνθήκες επικρατούσαν σε ένα σημείο κατά το παρελθόν. Για παράδειγμα, εάν δούμε μια φωτογραφία με ημερομηνία 15/12/17 να δείχνει χιόνια, μεσημβρινή ώρα στην Αθήνα, μπορούμε να το παραπάνω εργαλείο να ελέγξουμε επακριβώς τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη τη στιγμή. Το Jeffrey’s Exif Viewer, μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε metadata μιας εικόνας, όπως μάρκα κάμερας, ημερομηνία, τοποθεσία κτλ. Τέλος, το εργαλείο YouTube DataViewer, μπορεί να μας πει εάν ένα βίντεο είναι ορίτζιναλ, ή έχει κατέβει και ανέβει εκ νέου από άλλο λογαριασμό.
Το σπουδαιότερο εργαλείο όλων, είναι η κοινή ανθρώπινη λογική. Εάν κάτι ακούγεται εξωφρενικό, το πιθανότερο είναι να είναι ψέμα. Αυτή είναι ίσως η μοναδική αχίλλειος πτέρνα των fake news. Τα fake news, εξ ορισμού διατυπώνουν υπερβολικούς και φανταχτερούς ισχυρισμούς, για να προκαλέσουν τον αναγνώστη να τα κλικάρει. Αυτή η υπερβολή, είναι που συνήθως τα ξεχωρίζει από τις αληθινές ειδήσεις και γεγονότα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ο/η είπε...